Με ιδιαίτερη επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 18 Ιουνίου 2025, στην αίθουσα εκδηλώσεων της Νομικής Βιβλιοθήκης, η επιστημονική εκδήλωση με τίτλο: «Ενδοσχολική βία και εκφοβισμός: Ψυχοκοινωνικές και νομικές διαστάσεις – Προεκτάσεις και κριτικός αναστοχασμός».
Η εκδήλωση συνδιοργανώθηκε από το Εργαστήριο Κοινωνικής και Οργανωσιακής Ψυχολογίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ και το Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, με στόχο την ανάδειξη των πολύπλευρων πτυχών της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, τόσο μέσα από το πρίσμα της ψυχολογικής και κοινωνικής προσέγγισης όσο και μέσα από τη νομική και θεσμική τους διάσταση.
Συντονιστές και συνδιοργανωτές της ημερίδας ήταν ο Καθηγητής Ψυχολογίας Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου και ο Αναπλ. Καθηγητής Εγκληματολογίας & Σωφρονιστικής Γεώργιος Γιαννούλης, διευθυντές των ως άνω Εργαστηρίων. Η εκδήλωση είχε διεπιστημονικό χαρακτήρα φέρνοντας στο ίδιο τραπέζι έγκριτους επιστήμονες και έμπειρους επαγγελματίες από τον ακαδημαϊκό χώρο όπως και από τους χώρους της δικαιοσύνης, της εκπαίδευσης, του αθλητισμού, της ψυχολογίας και της εγκληματολογίας. Στο κοινό παρευρέθηκαν εκπαιδευτικοί, φοιτητές, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, νομικοί, εγκληματολόγοι, εκπρόσωποι θεσμών, καθώς και μέλη της ευρύτερης πανεπιστημιακής κοινότητας.
Την εκδήλωση τίμησαν με διά ζώσης χαιρετισμό ο Σπυρίδων Βλαχόπουλος, καθηγητής της Νομικής Σχολής, μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΚΠΑ και η Βασιλική Αρτινοπούλου, καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου, Πρόεδρος της Επιτροπής για την Πρόληψη της Βίας και την Αντιμετώπιση της Παραβατικότητας, με μήνυμα που απέστειλε. Αμφότεροι υπογράμμισαν τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η πρόληψη της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, ενός φαινομένου που τα τελευταία χρόνια προκαλεί έντονο προβληματισμό στην επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία ευρύτερα. Ο κ. Βλαχόπουλος εισήγαγε το κοινό στην προβληματική της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού. Κατόπιν εξήρε τη σημασία της διεπιστημονικής συνέργειας σε ένα κοινωνικά ευαίσθητο και διατομεακό θέμα, επισημαίνοντας ότι η διεπιστημονικότητα αποτελεί σήμερα ένα ευρύτερο ζητούμενο. Υπό αυτό το πρίσμα και υπό την ιδιότητα του ως μέλους του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΚΠΑ αξιολόγησε πολύ θετικά την πρωτοβουλία συνεργασίας δύο Εργαστηρίων διαφορετικών Σχολών του ΕΚΠΑ, τα οποία ανέλαβαν τη συνδιοργάνωση του συνεδρίου στη βάση ενός πολυφωνικού διαλόγου. Η κα Βασιλική Αρτινοπούλου υπογράμμισε το έργο της «Επιστημονικής Επιτροπής αξιολόγησης και εκπόνησης πρωτοκόλλων χειρισμού και αντιμετώπισης περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού», την οποία και ευχαρίστησε, ενώ στη συνέχεια αναφέρθηκε υπό την ιδιότητα της προέδρου στο έργο της «Επιτροπής για την Πρόληψη της Βίας και την Αντιμετώπιση της Παραβατικότητας» και ειδικότερα στην προσφάτως δημοσιευθείσα «Εθνική Στρατηγική για την πρόληψη της βίας και την αντιμετώπιση της παραβατικότητας ανηλίκων 2025- 2030» και τις συναφείς με το θέμα της ημερίδας προβλέψεις. Επιπλέον, επέμεινε ομοίως στην αναγκαιότητα συνεργειών για την επίλυση ευαίσθητων κοινωνικών ζητημάτων.
Α΄ Συνεδρία – Η οπτική της εκπαιδευτικής και σχολικής κοινότητας
Στην πρώτη συνεδρία παρουσιάστηκαν εισηγήσεις που ανέδειξαν το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού μέσα από την εμπειρία και τα εργαλεία της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Η κα Ντόρα Πάλλη, μέλος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής και τακτικό μέλος της Επιτροπής για την Ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού (ΥΠΑΙΘΑ), κατέδειξε τη σημασία του αθλητισμού ως μέσου κοινωνικής ένταξης, πρόληψης της βίας και ενδυνάμωσης των παιδιών και των εφήβων.
Η κα Ζωή Κρόκου, Σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης εστίασε στις στάσεις γονέων και εκπαιδευτικών όσον αφορά στη χρήση της επίσημης πλατφόρμας καταγραφής περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τις προκλήσεις και τις προοπτικές ευαισθητοποίησης της σχολικής κοινότητας, αναφερόμενη δε και σε πτυχές που χρήζουν επανεξέτασης και βελτίωσης.
Ο Καθηγητής Ψυχολογίας Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου, τακτικό μέλος της Επιτροπής για την Ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό του ΥΠΑΙΘΑ επικεντρώθηκε στις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες τονίζοντας τους ψυχοκοινωνικούς μηχανισμούς οι οποίοι καθιστούν μαθήτριες και μαθητές με αναπηρία, ΛΟΑΤΚΙ+ εφήβους και παιδιά μεταναστών και προσφύγων περισσότερο εκτεθειμένους σε φαινόμενα βίας και κοινωνικού αποκλεισμού. Παρουσίασε δεδομένα από πρόσφατες διεθνείς και ελληνικές μελέτες οι οποίες καταδεικνύουν την πολλαπλή και διαρκή έκθεση αυτών των ομάδων τόσο εντός όσο και εκτός σχολικού περιβάλλοντος. Τέλος, έδωσε έμφαση στην ανάγκη διατομεακών πολιτικών πρόληψης, ενδυνάμωσης και καλλιέργειας κουλτούρας αποδοχής και συμπερίληψης και κατέθεσε προτάσεις εκπαιδευτικής και πολιτικής παρέμβασης με ιδιαίτερη αναφορά στην ενσυναίσθηση και την πολύπλευρη συνεργασία φορέων.
Β΄ Συνεδρία – Νομικές διαστάσεις και θεσμικές προσεγγίσεις
Η Β΄ Συνεδρία περιελάμβανε παρεμβάσεις που άγγιξαν το ποινικό, εγκληματολογικό και δικαστικό πλαίσιο της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού.
Η κα Ξένη Δημητρίου, επί τιμή Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, παρουσίασε χαρακτηριστικές υποθέσεις που ανέδειξαν τη στάση της κοινότητας απέναντι στην παραβατικότητα ανηλίκων και έθεσε ερωτήματα σχετικά με την κοινωνική ένταξη και τον αποκλεισμό των ατόμων μετά τον εγκλεισμό. Επικεντρώθηκε στις «κυψέλες του παιδιού (οικογένεια, σχολείο, κοινωνία)», αναδεικνύοντας τη σημασία των ως άνω θεσμών άτυπου κοινωνικού ελέγχου. Αναφέρθηκε σε εγχώριες δράσεις και πρακτικές που κατά το παρελθόν προώθησαν την επανένταξη των ανηλίκων, αλλά και σε παραδείγματα από άλλες χώρες που κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση.
Η Καθηγήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Όλγα Θεμελή διετύπωσε προβληματισμούς σχετικά με την αποτελεσματικότητα των τιμωρητικών πρακτικών και εισηγήθηκε την υποκατάστασή τους από πιο παιδαγωγικές και αποκαταστασιακές προσεγγίσεις. Επεσήμανε ότι η τιμωρητική οδός αντίκειται στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει το δίκαιο ανηλίκων καθώς και ότι αντιστρατεύεται ιδίως την αρχή του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού. Έθεσε το ζήτημα αν εν τέλει σήμερα εκφοβίζουν περισσότερο τα ίδια τα παιδιά ή μάλλον το τιμωρητικό πλαίσιο.
Ο Αναπλ. Καθηγητής Γεώργιος Γιαννούλης, τακτικό μέλος της Επιτροπής για την Ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό του ΥΠΑΙΘΑ, παρουσίασε ευρήματα από τη λειτουργία της εθνικής ψηφιακής πλατφόρμας καταγραφής περιστατικών. Έναν χρόνο μετά την καθολική εφαρμογή της, τα στοιχεία αποτυπώνουν την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση των σχολικών μονάδων, αλλά και την ανάγκη περαιτέρω θεσμικής υποστήριξης και επιμόρφωσης των εμπλεκόμενων. Πέραν από τις δυνατότητες της πλατφόρμας αναδείχτηκαν τα όριά της καθώς και προβληματισμοί σχετικά με τη λειτουργία της ιδίως σε ένα πλαίσιο έξαρσης της τιμωρητικότητας.
Η εκδήλωση αποτέλεσε ένα γόνιμο πεδίο επιστημονικού διαλόγου και προβληματισμού, προβάλλοντας την ανάγκη για πολυεπίπεδες προσεγγίσεις, διατομεακή συνεργασία και στοχευμένες πολιτικές πρόληψης και παρέμβασης. Η συνάντηση αυτή έφερε στο προσκήνιο τη σημασία της διεπιστημονικής συνέργειας για την αντιμετώπιση φαινομένων που απειλούν τη δημοκρατικότητα, την ισότητα και την ειρηνική συνύπαρξη στο σχολικό περιβάλλον.
Η συζήτηση που ακολούθησε με το κοινό ήταν τόσο ζωηρή και πλούσια σε ερεθίσματα, με αποτέλεσμα να καταστεί αναγκαία η παράταση της εκδήλωσης λόγω της συστηματικής ανατροφοδότησης και της διευρυμένης ανταλλαγής απόψεων σε ένα κρίσιμο και επίκαιρο ζήτημα που αφορά όλη την κοινωνία μας. Για αυτή τη δυνατότητα, οι συνδιοργανωτές ευχαριστούν επιπρόσθετα τη Νομική Βιβλιοθήκη, πέραν από τις οφειλόμενες θερμές ευχαριστίες τους για την ευγενική παραχώρηση της Αίθουσας «Χάρης Καρατζάς», την προβολή της εκδήλωσης, αλλά και την άψογη συνεργασία με όλους τους συντελεστές της Νομικής Βιβλιοθήκης που συνέβαλαν πριν και κατά τη διεξαγωγή της εκδήλωσης.
