Homo Sapiens Cyborg: Πόσο εφικτή είναι η ανθρώπινη αναβάθμιση;

*Γράφει η Μαριάννα Νταλαμάγκα Ιατρός Βιοπαθολόγος, Καθηγήτρια Κλινικής Βιοχημείας, Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.Εφημερίδα «Πανεπιστήμιο Αθηνών», Φύλλο 2, κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» 26 Ιανουαρίου 2025

O 21ος αιώνας χαρακτηρίζεται από τη ραγδαία ανάπτυξη στις τεχνολογίες αιχμής και την τεχνητή νοημοσύνη.

Η γονιδιωματική, η γενετική μηχανική, η νανοτεχνολογία, η βιονική προσθετική τεχνολογία και η νευροτεχνολογία υπόσχονται μια νέα εποχή, όπου ο Homo Sapiens ενδέχεται να εξελιχθεί σε Homo Sapiens Cyborg, έναν «ενισχυμένο», τροποποιημένο άνθρωπο με υβριδικές ικανότητες.

Πόσο κοντά, όμως, βρισκόμαστε στην υλοποίηση αυτής της φουτουριστικής προοπτικής;

Οι υποσχέσεις της τεχνολογίας

Μέχρι σήμερα έχει χαρτογραφηθεί σχεδόν η πλήρης αλληλουχία των 3,2 δισεκατομμυρίων ζευγών βάσεων του DNA του ανθρώπου, ειδικά μετά την πλήρη αλληλούχηση του Χ χρωμοσώματος (2022) και του Υ χρωμοσώματος (2023).

Η πρόοδος στη γονιδιωματική ανάλυση επέτρεψε την ανάδειξη της αιτιολογικής συσχέτισης κάποιων γενετικών παραλλαγών με έναν φαινότυπο (ασθένεια ή άλλο χαρακτηριστικό), την εκτίμηση του πολυγονιδιακού δείκτη κινδύνου στην  προδιάθεση και ανάπτυξη χρόνιων ασθενειών (στεφανιαία νόσος, σακχαρώδης διαβήτης, διάφορες κακοήθειες, κ.ά.) μέσω βιοπληροφορικής ανάλυσης και ειδικών αλγορίθμων, ενώ έθεσε τις βάσεις για την εξατομικευμένη ιατρική και γονιδιακή θεραπεία.

Από το 2017, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ έχει εγκρίνει γονιδιακές θεραπείες για μια πληθώρα γενετικών ασθενειών, όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία, η β-θαλασσαιμία, η μυϊκή δυστροφία Duchenne, κ.ά.

Η γονιδιακή θεραπεία υπόσχεται τη διόρθωση πολλών γενετικών ανωμαλιών, ενώ θεωρητικά θα μπορούσε στο μέλλον να βοηθήσει στην ενίσχυση χαρακτηριστικών όπως η νοημοσύνη και η φυσική αντοχή.

Παράλληλα, οι εξελίξεις στη βιονική προσθετική τεχνολογία και την τεχνολογία των εμφυτευμάτων (π.χ. κοχλιακά, αμφιβληστροειδικά κ.ά.) καθιστούν δυνατή την υποστήριξη ατόμων με κινητικές δυσκολίες και την αποκατάσταση αισθήσεων αντίστοιχα. Παραδείγματα περιλαμβάνουν εξωσκελετούς που αυξάνουν τη δύναμη ή προσθετικά άκρα με αίσθηση αφής.

Συστήματα διάδρασης/διεπαφής εγκεφάλου-υπολογιστή (Brain-Computer Interfaces-BCIs) χρησιμοποιούνται σε ασθενείς με πλαγία μυατροφική σκλήρυνση, τραυματισμούς του νωτιαίου μυελού και άλλες καταστάσεις που επηρεάζουν την κινητική λειτουργία.

Με την πρόοδο της νευροτεχνολογίας ανοίγονται νέοι ορίζοντες στο απώτερο μέλλον για την αποκατάσταση και την ενίσχυση των νοητικών λειτουργιών.

Αντίθετα, η μεταφόρτωση των δεδομένων του νου σε ψηφιακά μέσα, σήμα κατατεθέν της μετανθρωπιστικής ρητορικής, βρίσκεται ακόμη σε θεωρητικό στάδιο.

Τεχνολογικοί περιορισμοί και προκλήσεις

Παρά τη φαινομενική πρόοδο, οι τεχνολογικές λύσεις για την ανθρώπινη αναβάθμιση αντιμετωπίζουν σημαντικούς περιορισμούς. Έως σήμερα, μπορούμε να ερμηνεύσουμε ιατρικά μόνο το 0,37% του γονιδιώματος, αφού μόνο 4.946 γονίδια από τα 20.000 πρωτεϊνοκωδικά γονίδια έχουν συσχετιστεί με μονογονιδιακές διαταραχές.

Η λειτουργία πολλών γονιδίων και ρυθμιστικών στοιχείων παραμένει ασαφής, ενώ πολλές ασθένειες και χαρακτηριστικά (π.χ. νοημοσύνη) είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολυάριθμων γονιδίων και περιβάλλοντος. Οι γονιδιακές θεραπείες βρίσκονται ακόμα σε πρώιμο στάδιο για την πλειονότητα των ασθενειών, έχοντας περιορισμένη εφαρμογή σε πολυπαραγοντικές, πολυγονιδιακές ασθένειες.

Αν και πολλά υποσχόμενες, οι γονιδιακές θεραπείες δεν είναι πάντα ακριβείς αυξάνοντας τον κίνδυνο δράσεων εκτός στόχου, μεταλλαγών και ενίοτε καρκινογένεσης, ενώ υπάρχει ανάγκη μακροχρόνιας παρακολούθησης για πιθανές επιπλοκές. Τα εγκεφαλικά chips είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης. Τα προβλήματα μακρόχρονης συνδεσιμότητας hardware-wetware, συντήρησης και αντοχής των υλικών, αστάθειας στη λειτουργία, κυβερνοασφάλειας και οι πιθανές παρενέργειες καθιστούν τη χρήση τους επισφαλή.

Ενδεχόμενες αποτυχίες στην εφαρμογή τους μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές βλάβες, με αποτέλεσμα αντί αναβάθμισης να υπάρξει υποβάθμιση.

Τέλος, η αντι-γήρανση παραμένει μία από τις πιο φιλόδοξες, αλλά και αμφιλεγόμενες προσπάθειες. Ορισμένες παρεμβάσεις σε μια πολυσύνθετη φυσιολογική διαδικασία όπως είναι η γήρανση στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης (π.χ. μεταγγίσεις πλάσματος, κρυογονική) ενώ για κάποιες άλλες ελλοχεύει ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου.

Συμπέρασμα

Πέρα από τα ηθικά, νομικά και κοινωνικά προβλήματα που εγείρονται αναφορικά με την προσβασιμότητα και τα ασαφή όρια διαχωρισμού θεραπείας και αναβάθμισης, οι προκλήσεις και οι τεχνολογικοί περιορισμοί καθιστούν την αναβάθμιση περισσότερο επιστημονική φαντασία παρά πραγματικότητα –τουλάχιστον για το άμεσο μέλλον – χωρίς να αμφισβητείται η συντελεσθείσα τεχνολογική πρόοδος.

Homo Sapiens Cyborg: Πόσο εφικτή είναι η ανθρώπινη αναβάθμιση;