*Γράφει η Χάιδω Μπάρκουλα,ΕΔΙΠ στο τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνη αρχειακών συλλόγων Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Την επιμέλεια του κειμένου έκανε ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας, πρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εφημερίδα «Πανεπιστήμιο Αθηνών», Φύλλο 3, κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» 30 Μαρτίου 2025.
Τo Πανεπιστήμιο Αθηνών από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του, το 1837, ανέλαβε τη στελέχωση της κρατικής μηχανής και του ιδιωτικού τομέα εργασίας. Το καθηγητικό προσωπικό του και πολλοί από τους απόφοιτούς του, και τις απόφοιτές του μετά το 1890, διέπρεψαν καταλαμβάνοντας θέσεις εξουσίας στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας.
Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε σε όλο τον 19ο και τον 20ό αιώνα, καθώς πολλοί απόφοιτοι του Ιδρύματος κατέλαβαν βουλευτικές θέσεις, υπουργικούς και πρωθυπουργικούς θώκους, ενώ κατά την ταραγμένη περίοδο του Μεσοπολέμου, στη διάρκεια της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας (1924-1935), ο τελευταίος από τους Προέδρους της, ο Αλέξανδρος Ζαΐμης, ήταν απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, το 1974, και το δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου οδήγησαν στην κατάργηση της βασιλείας. Η Γ΄ Ελληνική προεδρευόμενη Δημοκρατία, ξεκίνησε την πορεία της, η οποία έχει καλύψει ήδη 51 χρόνια. Ενας νέος θεσμός, εκείνος του ή της Προέδρου της Δημοκρατίας, εγκαθιδρύθηκε στη χώρα, ένας θεσμός που μπορεί μέσα από τις συνταγματικές αναθεωρήσεις να διαφοροποιήθηκε κατά περιόδους, αλλά σε όλα τα χρόνια της λειτουργίας του δεν αμφισβητήθηκε ποτέ.
Το σύνολο των εκλεγμένων από τη Βουλή Προέδρων της Δημοκρατίας, με μοναδική εξαίρεση τον Χρήστο Σαρτζετάκη (απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), είχαν μία ξεχωριστή σχέση με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και τη Νομική Σχολή του, είτε ως απόφοιτοι είτε ως μέλη του διδακτικού προσωπικού της Σχολής.
Εκτός από τους Προέδρους της Δημοκρατίας όμως από το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει αποφοιτήσει και η πλειοψηφία των Πρωθυπουργών της χώρας: Ενδεικτικά αναφέρονται οι Ελευθέριος Βενιζέλος, Χαρίλαος Τρικούπης, Γεώργιος Παπανδρέου, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Κώστας Καραμανλής.
Διδάκτορας από το 1934
Μιχαήλ Στασινόπουλος: 18/12/1974 – 20/6/1975
Ο Μιχαήλ Στασινόπουλος σπούδασε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, από όπου αποφοίτησε το 1924, ενώ ανακηρύχθηκε διδάκτορας της ίδιας Σχολής το 1934. Τη δεκαετία του 1950 διετέλεσε υφηγητής και τακτικός καθηγητής στην Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών και ανέλαβε τη θέση του Πρύτανη μεταξύ των ετών 1951-1957. Το 1968 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και στη συνέχεια εξελέγη Πρόεδρός της το 1978.
Το 1969 απομακρύνθηκε από τη θέση τού Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας από τις κυβερνήσεις της δικτατορίας, όταν εξέδωσε απορριπτική απόφαση για τη νομιμότητα του καθεστώτος.
Εξελέγη πρώτος βουλευτής Επικρατείας με το ψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές του 1974. Παραιτήθηκε τελικά για να εκλεγεί από τη Βουλή των Ελλήνων, μετά το δημοψήφισμα της 18ης Δεκεμβρίου 1974 με το οποίο καταργήθηκε η βασιλεία, ως ο πρώτος προσωρινός Πρόεδρος της νεοπαγούς Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας (12/1974 – 6/1975).
Στους συντάκτες του Συντάγματος
Κωνσταντίνος Τσάτσος: 20/6/1975 – 15/5/1980
Τον Μ. Στασινόπουλο διαδέχθηκε ο Κωνσταντίνος Τσάτσος (5/1975 – 5/1980), νομικός και φιλόσοφος που συνέδεσε τη ζωή του και την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία του με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Υπήρξε απόφοιτος της Νομικής (1918) και διδάκτορας της ίδιας Σχολής (1929).
Μεταξύ των ετών 1930 έως 1946 δίδαξε στα αμφιθέατρα της Νομικής Σχολής ως υφηγητής και στη συνέχεια ως καθηγητής, εμπλουτίζοντας το πρόγραμμα σπουδών της. Το 1941 και αφού είχε υποστεί διώξεις από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, απολύθηκε από την κατοχική κυβέρνηση, όταν αρνήθηκε να πραγματοποιήσει το μάθημά του την 28η Οκτωβρίου 1941, ημέρα της πρώτης επετείου της επίθεσης των ιταλικών δυνάμεων στην Ελλάδα.
Αντ’ αυτού το μετέφερε στις 27 Οκτωβρίου, όπου φοιτητές και φοιτήτριες κατέκλυσαν ασφυκτικά το αμφιθέατρο, ενώ εκφώνησε ομιλία για την επέτειο. Επανήλθε στα καθήκοντά του το 1943 και παραιτήθηκε το 1946 για να πολιτευθεί.
Εκλέχθηκε επίσης μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1961. Είχε πλούσιο και σημαντικό διδακτικό, επιστημονικό, λογοτεχνικό και φιλοσοφικό έργο, ενώ ήταν από τους βασικούς συντάκτες του πρώτου μεταπολιτευτικού Συντάγματος του 1975.
Από μικρός στην πολιτική
Κωνσταντίνος Καραμανλής: 15/5/1980 – 10/3/1985, 5/5/1990 – 10/3/1995
Ο επόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής έλαβε το πτυχίο του από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1929. Πολύ γρήγορα πολιτεύθηκε (1935) με το Λαϊκό Κόμμα, ενώ κατέλαβε σημαίνουσες υπουργικές θέσεις από το 1946 έως το 1950. Το 1951 προσχώρησε στο κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού καταλαμβάνοντας επίσης σημαντικά υπουργεία, ενώ ανέλαβε την πρωθυπουργία το 1955.
Έναν χρόνο αργότερα ίδρυσε το κόμμα της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης (ΕΡΕ) και διετέλεσε πρωθυπουργός έως το 1963. Κατά τη διάρκεια της πρώτης πρωθυπουργικής του θητείας το 1961, τέθηκε ο θεμέλιος λίθος της Πανεπιστημιούπολης.
Η δεύτερη πρωθυπουργική του θητεία ξεκίνησε μετά την κατάρρευση του δικτατορικού καθεστώτος, όταν ανέλαβε πρωθυπουργός της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, αναλαμβάνοντας το δύσκολο έργο της αποκατάστασης και της εδραίωσης της Δημοκρατίας.
Εξελέγη δυο φορές Πρόεδρος της Δημοκρατίας (5/1980 – 3/1985, 5/1990 – 3/1995). Κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του, το Πανεπιστήμιο Αθηνών τον αναγόρευσε σε επίτιμο διδάκτορα της Νομικής Σχολής.
Ασχολήθηκε με τη δικηγορία
Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος: 10/3/1995 – 12/3/2005
Ο διάδοχος του Κ. Καραμανλή ήταν ο Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, ο οποίος υπηρέτησε το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας για δύο συνεχείς θητείες (από τον Μάιο του 1995 έως τον Μάρτιο του 2005). Ο ίδιος σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1948.
Αμέσως μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του άσκησε για αρκετά χρόνια τη δικηγορία στη γενέτειρά του, την πόλη της Πάτρας. Πολιτεύτηκε για πρώτη φορά στις εκλογές του 1958 με την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) και εξελέγη βουλευτής Αχαΐας το 1964.
Μετά την πτώση της χούντας συμμετείχε ως υπουργός στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, ενώ στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης συμμετείχε ενεργά στην πολιτική σκηνή της χώρας ως βουλευτής.
Την περίοδο εκείνη κατέλαβε κορυφαίους υπουργικούς θώκους. Εξελέγη Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας τον Μάρτιο του 1995, ενώ το 2000 αναγορεύθηκε και επίτιμος διδάκτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου.
Αντίσταση από τη Γερμανία
Κάρολος Παπούλιας: 12/3/2005 – 13/3/2015
Ο διάδοχος του Κ. Στεφανόπουλου και επί δύο συνεχείς θητείες Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, ο Κάρολος Παπούλιας (από τον Μάρτιο του 2005 έως τον Μάρτιο του 2015), επίσης ήταν απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1959).
Συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου και αναγορεύθηκε διδάκτορας του Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου από το Πανεπιστήμιο της Κολωνίας. Την περίοδο εκείνη ανέπτυξε σημαντική αντιδικτατορική δράση στη Δυτική Γερμανία συμμετέχοντας στις προσπάθειες αφύπνισης της γερμανικής κοινής γνώμης εναντίον του καθεστώτος.
Αμέσως μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, το 1974, εντάχθηκε στο ΠαΣοΚ και επί σειρά ετών κατέλαβε σημαντικές θέσεις ευθύνης, με πλέον σημαντική αυτή του υπουργού των Εξωτερικών. Τον Φεβρουάριο 2005 εκλέχθηκε από τη Βουλή Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η θητεία του ανανεώθηκε το 2010. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του, το 2008, το Πανεπιστήμιο Αθηνών τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα της Νομικής Σχολής.
Πλούσιο έργο και στα αμφιθέατρα
Προκόπης Παυλόπουλος: 13/3/2015 – 13/3/2020
Το 2015 τον Κάρολο Παπούλια διαδέχθηκε ο Προκόπης Παυλόπουλος (3/2015 – 3/2020), απόφοιτος κι αυτός της Νομικής Σχολής το 1973. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Paris-Panthéon-Assas, στο οποίο δίδαξε λίγο αργότερα και ως επισκέπτης καθηγητής.
Η μακρά του διδακτική σύνδεση με το Πανεπιστήμιο Αθηνών εκκινεί από το 1980, όταν διετέλεσε επιμελητής της έδρας του Διοικητικού Δικαίου, ενώ το 1982 έγινε υφηγητής της ίδιας έδρας και έκτοτε κατέλαβε όλες τις καθηγητικές βαθμίδες, ενώ διετέλεσε και Διευθυντής του Τομέα Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής, με πλούσιο επιστημονικό και διδακτικό έργο. Ταυτόχρονα με την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία, ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική.
Το 1974 διετέλεσε γραμματέας του πρώτου προσωρινού Προέδρου της Δημοκρατίας Μ. Στασινόπουλου και το 1989 έλαβε τη θέση του αναπληρωτή υπουργού Προεδρίας στην Οικουμενική Κυβέρνηση του Ξενοφώντα Ζολώτα. Εκτοτε και έως την εκλογή του ως Προέδρου της Δημοκρατίας κατέλαβε σημαίνουσες υπουργικές θέσεις. Το 2017 αναγορεύθηκε επίτιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής.
Εσπασε το γυάλινο ταβάνι
Κατερίνα Σακελλαροπούλου: 14/3/2020 – 13/3/2025
Η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αλλά και η πρώτη γυναίκα στην ιστορία του ελληνικού κράτους που κατέλαβε το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα, η Κατερίνα Σακελλαροπούλου (3/2020 – 3/2025), είχε φοιτήσει και αυτή στη Νομική Σχολή της Αθήνας, από όπου έλαβε το πτυχίο της το 1978. Συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Πανεπιστήμιο Paris-Panthéon-Assas.
Το 1982 διορίστηκε εισηγήτρια στο Συμβούλιο Επικρατείας και διετέλεσε Πρόεδρος του Συμβουλίου από το 2018 έως το 2020. Επίσης, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα (2005-2014) δίδαξε στην Εθνική Σχολή Δικαστών. Το 2022 αναγορεύθηκε σε επίτιμη διδάκτορα του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας τίμησε το ίδρυμα με την παρουσία της σε πολλές και ξεχωριστές εκδηλώσεις αποδεικνύοντας έμπρακτα τη βαθιά της εκτίμηση για τον ρόλο που διαδραματίζει το δημόσιο πανεπιστήμιο στην Ελλάδα.
Η πορεία προς την Προεδρία
Κωνσταντίνος Τασούλας: 13/3/2025
Ο νεοεκλεγείς Προέδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Τασούλας έχει φοιτήσει και αυτός στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, όπου και έλαβε το πτυχίο του το 1977. Εργάστηκε ως δικηγόρος, ξεκίνησε όμως παράλληλα την πολιτική του σταδιοδρομία, αρχικά στον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς εξελέγη δημοτικός σύμβουλος και στη συνέχεια δήμαρχος (1994-1998) στον Δήμο Κηφισιάς.
Από το 2000 και έπειτα πολιτεύθηκε με τη ΝΔ στην Περιφέρεια Ιωαννίνων, όπου και εξελέγη διαδοχικά βουλευτής έως και σήμερα, ενώ κατέλαβε πολλούς υπουργικούς θώκους.
Το 2019 εξελέγη Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, συγκεντρώνοντας τις περισσότερες στην ιστορία της συγκεκριμένης εκλογής ψήφους. Το 2023 επανεξελέγη Πρόεδρος της Βουλής, αξίωμα από το οποίο παραιτήθηκε τον Ιανουάριο του 2025 λόγω της υποψηφιότητάς του ως Προέδρου της Δημοκρατίας.
Η συνεδρία έληξε για λόγους ασφάλειας.