Αποτύπωση της γνώσης και των στάσεων του Ελληνικού πληθυσμού απέναντι στους καύσωνες

Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών συνεχίζει την καινοτόμο δράση του γύρω από τη διερεύνηση επίκαιρων, επιστημονικών θεμάτων. Αυτή τη φορά, προβαίνει στη μελέτη του μείζονος κλιματικού φαινομένου του καύσωνα, αποτυπώνοντας τη γνώση καθώς και τις στάσεις που επικρατούν σε σχέση με το φαινόμενο στη χώρα μας.

Πιο συγκεκριμένα, η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Κλινικής Επιδημιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αφού προέβη στη μετάφραση και τη στάθμιση μιας κλίμακας μέτρησης της γνώσης και των στάσεων απέναντι στον καύσωνα, προχώρησε στη διεξαγωγή συναφούς μελέτης, με σκοπό να διερευνήσει τις παραμέτρους αυτές σε εθνικό επίπεδο.

Η μετάφραση και στάθμιση της κλίμακας καθώς και η πραγματοποίηση της μελέτης προέκυψαν από την ερευνητική μελέτη του Αναπληρωτή Καθηγητή Πέτρου Γαλάνη, του Επίκουρου Καθηγητή Ιωάννη Μωύσογλου, του Επίκουρου Καθηγητή Παρίση Γάλλου, του μέλους ΕΔΙΠ Ολυμπίας Κωνσταντακοπούλου και των υποψηφίων Διδακτόρων  Αγλαΐας Κατσιρούμπα, Μαρίας Τσιαχρή και Αντιγόνης Κολησιάτη.

Τα σχετικά άρθρα για τη στάθμιση και μετάφραση της κλίμακας καθώς και για τη μελέτη έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, πιο συγκεκριμένα στα «Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής» και στο “Climate” (impact factor = 3,2) αντίστοιχα.

Η έλευση της κλιματικής αλλαγής έχει επιφέρει μια πλειάδα αλλαγών, όχι μόνο στο τοπίο των κλιματικών συνθηκών και τη μετατόπιση, των μέχρι πρότινος δεδομένων σε μετεωρολογικό επίπεδο (θερμοκρασία, ξηρασία, έντονα καιρικά φαινόμενα, αλλαγή στη βλάστηση κ.ο.κ.), αλλά και σε επίπεδο καθημερινότητας, φέροντας νέα δεδομένα και απειλές προς τη δημόσια υγεία.  Βασικό χαρακτηριστικό αποτελεί η εμφάνιση  ολοένα και πιο συχνών κυμάτων καύσονα, τόσο στη χώρα μας, όσο και διεθνώς. Σύμφωνα με δεδομένα από το National Centers for Environmental Information (NOAA), το 2024 υπήρξε το θερμότερο καλοκαίρι των τελευταίων 175 χρόνων, ενώ η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της γης έχει αυξηθεί κατά 1,26 βαθμούς Κελσίου.

Το Εργαστήριο Κλινικής Επιδημιολογίας θέλοντας να συμβάλει στη διερεύνηση και την πρόληψη των επιπτώσεων του καύσωνα στη δημόσια υγεία, προέβη στην παρούσα μελέτη για να αποτυπώσει τη γνώση του πληθυσμού της Ελλάδας, τις στάσεις του προς το φαινόμενο και τις πρακτικές που ακολουθεί για την αντιμετώπισή του και την προστασία του από αυτό. Με αυτό τον τρόπο, καταφέραμε να εντοπίσουμε το επίπεδο εξοικείωσης και ευαισθητοποίησης του γενικού πληθυσμού ως προς το φαινόμενο του καύσωνα, το επίπεδο γνώσης και ενημέρωσης, αλλά και πού πρέπει να επενδύσουν οι ιθύνοντες για την καλύτερη ενημέρωση και πρόληψη των πολιτών.

Για τη μέτρηση της γνώσης, των στάσεων και των πρακτικών προς τον καύσωνα πραγματοποιήθηκε μία συγχρονική μελέτη με τη χρήση της κλίμακας “The heat wave knowledge, awareness, practice and behavior scale” η οποία μεταφράστηκε και σταθμίστηκε από το Εργαστήριο Κλινικής Επιδημιολογίας της Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ. Από τα αποτελέσματα προέκυψε ότι το δείγμα είχε αρκετά καλό ευαισθητοποίησης ως προς το ζήτημα του καύσωνα και γνώριζε σε αρκετά καλό βαθμό τις σωστές πρακτικές αντιμετώπισής του. Επιπλέον, το δείγμα της μελέτης είχε καλή γνώση και συμπεριφορά απέναντι στην αντιμετώπιση του καύσωνα. Μεταξύ των δύο φύλων, ψηλότερες ήταν οι βαθμολογίες των γυναικών και στις τέσσερις διαστάσεις που προαναφέρθηκαν. Σημαντικό εύρημα αποτελεί η συσχέτιση μεταξύ της αυτοαντίληψης για την υγεία και της ευαισθητοποίησης, Δηλαδή όσο περισσότερο μεριμνεί κάποιος για την κατάσταση της υγείας του, τόσο πιο πολύ προσπαθεί να μείνει ενημερωμένος και σε ετοιμότητα απέναντι στον καύσωνα. Επίσης, βρέθηκε θετική σχέση μεταξύ του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου των συμμετεχόντων και της ευαισθητοποίησης αλλά και των σωστών πρακτικών που ακολουθούν σε περίπτωση καύσωνα. Τέλος, οι συμμετέχοντες που ζούσαν σε αστικά κέντρα ήταν καλύτερα ενημερωμένοι και είχαν καλύτερες στάσεις και πρακτικές αντιμετώπισης του καύσωνα έναντι των συμμετεχόντων που κατοικούσαν σε αγροτικές περιοχές και την επαρχία.

Δεδομένου ότι οι ανακοινώσεις σχετικά με τις επιπτώσεις του καύσωνα στην υγεία και τη δημόσια ευημερία ολοένα και πληθαίνουν, είναι μείζονος σημασίας να καλύψουμε τις ανάγκες όπου αυτές εμφανίζονται, και να ενημερώνουμε επαρκώς όλες τις πληθυσμιακές ομάδες. Σύμφωνα με πρόσφατη ενημέρωση του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, οι διαταραχές στις οποίες υπόκειται ο ανθρώπινος οργανισμός κατά τη συνεχή έκθεσή του σε ακραίες θερμοκρασίες, είναι πολυσυστηματικές (απορρύθμιση της ομοιόστασης του οργανισμού, υπερθερμία, οξειδωτικό στρες και φλεγμονώδης αντίδραση, και μειωμένη αιμάτωση των ζωτικών οργάνων). Η κλινική εκδήλωση μπορεί να περιλαμβάνει εξάντληση, υψηλό πυρετό λόγω θερμοπληξίας, επιδείνωση της κατάστασης των χρονίως πασχόντων, ηπατική και νευρολογική βλάβη. Ευπαθέστεροι μεταξύ του γενικού πληθυσμού είναι τα άτομα της τρίτης ηλικίας, τα νήπια και τα βρέφη καθώς αμφότερα έχουν αυξημένο κίνδυνο αναποτελεσματικής θερμορύθμισης, τα άτομα με χρόνια και ψυχικά νοσήματα αλλά και οι εργαζόμενοι σε εξωτερικούς χώρους και οι αθλητές.

Ως εκ τούτου, ειδική μέριμνα πρέπει να δοθεί στις ευπαθείς ομάδες για τα μέτρα πρόληψης από τη θερμική καταπόνηση. Βασικά μέτρα πρόληψης αποτελούν η επαρκής και συχνή ενυδάτωση, η αποφυγή έκθεσης στον ήλιο και σε εξωτερικό περιβάλλον κατά τις ώρες της ημέρας που η θερμοκρασία είναι στο μέγιστο σημείο (11:00-16:00), η παρακολούθηση των πασχόντων σε τακτά χρονικά διαστήματα από τους θεράποντές τους και η πιστή εφαρμογή των φαρμακευτικών συνταγών και των οδηγιών. Τέλος, η άμεση και ορθή αντιμετώπιση ενός περιστατικού που έχει υποστεί θερμοπληξία είναι καθοριστική για τη θετική έκβαση της πορείας των ασθενών. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι αποτελεί προτεραιότητα η μείωση της θερμοκρασίας του σώματος του ατόμου π.χ. με χρήση ψυχρών επιθεμάτων ή εμβάπτιση στο νερό ή χρήση ανεμιστήρων, και παράλληλα η ενυδάτωση του ατόμου. Σε περιπτώσεις βαριάς θερμοπληξίας το άτομο πρέπει να μεταφέρεται πάραυτα στο νοσοκομείο.

Συμπερασματικά, οι επαγγελματίες υγείας και οι αρμόδιες υπηρεσίες υγείας θα πρέπει να ενημερώνουν και να εκπαιδεύουν διαρκώς τον γενικό πληθυσμό τόσο για την πρόληψη όσο και την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών του καύσωνα.