Η Επιστημονική ομάδα του ΕΚΠΑ με Υπεύθυνη την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νομικού Παρασκευή (Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας, Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος) υπέβαλλαν πρόταση στην Ευρωπαική Ένωση Γεωεπιστημών (EGU) για την οργάνωση της εμβληματικής δημόσιας εκδήλωσης “EGU Geoscience Day 2023” σε συνεργασία με το Ελληνικό Δίκτυο UNESCO Associated Schools (ASPnet), το CityLab (Εκπαίδευση STEM), το Δήμο Σαντορίνης και το Δήμο Νισύρου. Μέλη της ομάδας του ΕΚΠΑ που επιμελήθηκαν την πρόταση είναι: Βαρβάρα Αντωνίου (ΕΔΙΠ), Μπέτζελου Κωνσταντίνα και Καζανά Σταυρούλα (Υπ. Διδ.) και οι μεταπτυχιακές φοιτήτριες Ελισάβετ Νικολή, Βαρώτσου Ευφροσύνη, Αρετή Μπέλκα και Σωτηρία Κοθρή.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση Γεωεπιστημών (EGU) επιλέγει μόνο μία πρόταση κάθε χρόνο από μία Ευρωπαϊκή χώρα ώστε να πραγματοποιηθούν οι δημόσιες εκδηλώσεις με στόχο την ευαισθητοποίηση των μαθητών, του ευρύτερου κοινού, των φορέων χάραξης πολιτικής και των δημοσιογράφων, σχετικά με τις επιστήμες της Γης, των πλανητών και του διαστήματος. Η φετινή EGU Geoscience Day θα είναι αφιερωμένη στα Ελληνικά ενεργά ηφαίστεια της Σαντορίνης και της Νισύρου και θα προβληθεί από τα Ευρωπαϊκά ΜΜΕ προκαλώντας το ενδιαφέρον της εκπαιδευτικής και επιστημονικής κοινότητας.
Η πρόταση του ΕΚΠΑ ήταν η μόνη που εγκρίθηκε για το 2023 ανάμεσα σε πολλές ανταγωνιστικές προτάσεις από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες και θα οργανωθεί στις 20 Οκτωβρίου 2023 στο Ζωσιμοπούλειο Θέατρο (Μανδράκι, Νίσυρος) και στο Μπελλώνειο Πολιτιστικό Κέντρο (Φηρά, Σαντορίνη) με παράλληλες εκδηλώσεις για παιδιά και κατοίκους και στα δύο νησιά.
Η ανακοίνωση για την επιλογή της οργάνωσης της EGU GEOSCIENCE DAY έγινε μέσα από το EGU blogs με συνέντευξη από την Αναπλ. Καθηγήτρια Π. Νομικού.
Ακολουθεί μετάφραση της συνέντευξης
Καλησπέρα Παρασκευή, συγχαρητήρια για την επιλογή του έργου σου για την Ημέρα Γεωεπιστημών της EGU! Μπορείς να μας πεις γιατί εσύ και η ομάδα σου ενδιαφέρεστε για την προβολή των γεωεπιστημών;
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο πλανήτης μας μπορεί να γίνει αντιληπτός ως ένας ζωντανός οργανισμός και οι γεωεπιστήμες – με κύριο συστατικό τη γεωλογία – παρέχουν εικόνα για πολλά φυσικά φαινόμενα που στο παρελθόν, από φόβο και άγνοια, προσωποποιήθηκαν ως θεοί. Παρά την πρόοδο της γεωλογίας, πολλά προβλήματα έχουν παραμείνει άλυτα, προκαλώντας ακόμη και σήμερα αισθήματα δέους. Η ομάδα μου και εγώ αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την προβολή των γεωεπιστημών επειδή πιστεύουμε βαθιά ότι η έρευνά μας δεν πρέπει να μένει αποκλειστικά στο στενό πλαίσιο της δικής μας επιστημονικής κοινότητας, αλλά πρέπει να κοινοποιείται σε άλλες επιστημονικές κοινότητες καθώς και στην κοινωνία. Αυτό περιλαμβάνει μαθητές, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, δημοσιογράφους και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Αυτές οι εκδηλώσεις, πιστεύουμε ότι θα αποφέρουν τόσο βασικές γνώσεις για τους μη ειδικούς όσο και, ενδεχομένως, νέες ιδέες και διαφορετικές προοπτικές για εμάς.
Ποιοι παράγοντες σας οδήγησαν να επιλέξετε το Μανδράκι (Νίσυρος) και τα Φηρά (Σαντορίνη) ως τις τοποθεσίες που θα φιλοξενήσουν τη φετινή Ημέρα Γεωεπιστημών;
Μαζί με τις άλλες Ελληνικές ηφιαστειακές περιοχές, η Σαντορίνη και η Νίσυρος χρησιμεύουν ως πολύτιμα φυσικά εργαστήρια για την ενίσχυση των γνώσεών μας σχετικά με τις γεωλογικές διεργασίες, τα ηφαιστειακά γεγονότα και τις ευρύτερες επιπτώσεις τους στη Γη. Οι έρευνες αυτές αφορούν τη γεωκληρονομιά, την εξερεύνηση της γεωθερμικής ενέργειας, την ετοιμότητα για τις φυσικές καταστροφές και την αξιολόγηση των ηφαιστειακών κινδύνων, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην επιστημονική κατανόηση των φυσικών φαινομένων.
Επιπλέον, επιλέξαμε το Μανδράκι (Νίσυρος) και τα Φηρά (Σαντορίνη) ως τις τοποθεσίες που θα φιλοξενήσουν τη φετινή Ημέρα Γεωεπιστημών, επειδή υπάρχει ήδη η υποδομή που απαιτείται για μια τόσο σημαντική εκδήλωση. Η Νίσυρος, ένα υποψήφιο Παγκόσμιο Γεωπάρκο της UNESCO (aUGGp), είναι ένα ηφαιστειογενές νησί που βρίσκεται στο ανατολικό όριο του Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου (Νότιο Αιγαίο) με σχετικά νεαρή ηλικία (περίπου 0,2 εκατ. έτη). Φιλοξενεί εντυπωσιακούς γεωλογικούς σχηματισμούς που απεικονίζουν με σαφήνεια τα στάδια εξέλιξης του ηφαιστείου, καθώς και γεωμορφολογικές μορφές που κόβουν την ανάσα, όπως η εμβληματική καλδέρα, οι δόμοι και ένα εντυπωσιακό ενεργό υδροθερμικό σύστημα που έχει προικίσει τη Νίσυρο με μια σειρά από θερμές πηγές κατά μήκος της ακτογραμμής της, εκπομπές θερμών αερίων, φουμαρόλες και φυσικά υδροθερμικούς κρατήρες.
Η χαρακτηριστική μορφολογία της Σαντορίνης είναι αποτέλεσμα μιας από τις πιο καταστροφικές εκρήξεις: της εμβληματικής Μινωικής έκρηξης που συνέβη πριν από περίπου 3600 χρόνια, με σημαντικές επιπτώσεις. Το νησί είναι γνωστό για το μαγευτικό τοπίο, την αρχιτεκτονική των σπιτιών του και την ιστορική του σημασία. Λόγω του ιστορικού των έντονων εκρήξεων, το ηφαίστειο της Σαντορίνης έχει αποτελέσει το επίκεντρο εκτεταμένων ερευνών. Η καλδέρα της Σαντορίνης ορίστηκε πρόσφατα ως ένα από τα πρώτα 100 μνημεία γεωλογικής κληρονομιάς της IUGS λόγω της εξαιρετικής παγκόσμιας επιστημονικής σημασίας της. Για εμάς, και τα δύο ηφαίστεια αποτελούν τέλειους υποψήφιους τόπους για τη φιλοξενία της εκδήλωσης EGU Geoscience Day.
Ακούγεται συναρπαστικό να μπορείτε να εξερευνήσετε ηφαιστειακούς δόμους και υδροθερμικούς κρατήρες και να ανακαλύψετε τη γεωλογική ιστορία αυτών των περιοχών. Τι είδους δραστηριότητες έχετε προγραμματίσει για να ενθαρρύνετε τόσο την εκμάθηση στην τάξη όσο και την εκμάθηση στον πραγματικό κόσμο;
Οι δραστηριότητές μας θα περιλαμβάνουν εκπαιδευτικές πρωινές διαλέξεις και πρακτικά εργαστήρια (φυσικές και ψηφιακές περιηγήσεις για την εξερεύνηση των σημαντικότερων σημείων ενδιαφέροντος των νησιών) στη Νέα Καμένη (Σαντορίνη) και στους υδροθερμικούς κρατήρες Λακκιού (Νίσυρος), αφιερωμένες στην πλούσια γεωλογική ιστορία των ηφαιστείων και των γεωκινδύνων. Οι υποστηρικτικοί ψηφιακοί οδηγοί που θα χρησιμοποιηθούν, όπως οι εφαρμογές για τα ηφαίστεια της Σαντορίνης και της Νισύρου, παρέχουν επικαιροποιημένο, απλοποιημένο επιστημονικό υλικό (2D και 3D χάρτες, πανοραμικές εικόνες 360° και πλάνα από drone) που αναδεικνύουν τη γεωποικιλότητα του χερσαίου περιβάλλοντος. Οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να βιώσουν μια εικονική περιήγηση στην υποθαλάσσια ηφαιστειακή μορφολογία και να γνωρίσουν επίσης καινοτόμες πρακτικές για ελκυστικές μεθόδους διδασκαλίας STEM.
Θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας μερικές από τις εμπειρίες και τα διδάγματα που αποκομίσατε κατά τη διοργάνωση της Ημέρας Γεωεπιστημών;
Φυσικά. Ορισμένες από τις εμπειρίες περιλαμβάνουν: τη συνειδητοποίηση της σημασίας της προώθησης της επιστήμης γύρω από τη γεωκληρονομιά των ηφαιστείων, την ευαισθητοποίηση σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με ηφαιστειακές περιοχές, την εστίαση σε ένα αποτέλεσμα που συνδυάζει ιστορικά και πολιτιστικά γεγονότα με φυσιογραφικά χαρακτηριστικά και τη χαρά της προσπάθειας να σκεφτούμε σαν παιδί και να βρούμε απαντήσεις που ανταποκρίνονται στην περιέργεια των συμμετεχόντων μας για τη Μητέρα Φύση.
Μπορώ να προσπαθήσω να συνοψίσω τα διδάγματα που αποκόμισα ως εξής: ανακάλυψη νέων τρόπων επικοινωνίας των επιστημονικών ευρημάτων σε ένα μη επιστημονικό κοινό, διεύρυνση του φάσματος των δεξιοτήτων μας για να απλοποιήσουμε την επιστήμη και να γίνουμε πιο κατανοητοί, σχεδιασμός και οργάνωση μιας εκπαιδευτικής εκδήλωσης που ικανοποιεί τις ανάγκες διαφορετικών συμμετεχόντων (μαθητές, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, τουριστικά γραφεία) και μεγαλύτερη ευελιξία στην προσαρμογή της επιστημονικής μας επικοινωνίας κάτω από ένα ευρύ φάσμα συνθηκών.
Και τέλος, έχετε κάποια συμβουλή για άλλους που επιθυμούν να ασχοληθούν με την προβολή των γεωεπιστημών;
Η καλή προβολή των γεωεπιστημών απαιτεί ένα διαρκώς ενημερωμένο υπόβαθρο στις γεωεπιστήμες, αποτελεσματικές στρατηγικές επικοινωνίας και ικανότητες προσωπικότητας για τη μετάδοση πολύπλοκων πληροφοριών και τη σύνδεση με διαφορετικά ακροατήρια. Έτσι, εκτός από τα προφανή προσόντα (πτυχία και γνώσεις) θα πρότεινα την καλλιέργεια πρόσθετων δεξιοτήτων. Το κίνητρο για μελέτη και ανταλλαγή νέων γνώσεων με άλλους πηγάζει από μια φυσική περιέργεια για τη Γη και τις λειτουργίες της. Ο γνήσιος ενθουσιασμός για τις γεωεπιστήμες μπορεί επίσης να μαγνητίσει και να αιχμαλωτίσει το ενδιαφέρον και την προσοχή των άλλων. Η εξεύρεση νέων τρόπων για την επικοινωνία πληροφοριών, με τη χρήση οπτικών μέσων, αναλογιών ή αφήγησης ιστοριών, βελτιώνει τη μάθηση και τη δέσμευση. Και τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, να έχετε πάντα κατά νου ότι η ακριβής, προσιτή επικοινωνία επιστημονικών πληροφοριών διατηρεί την αξιοπιστία και ενισχύει την εμπιστοσύνη του κοινού.
